Η αριστουργηματική ταινία του Τοντ Φίλιπς με πρωταγωνιστή τον ανεπανάληπτο Χοακίν Φίνιξ που αξίζει να κερδίσει όλα τα Όσκαρ.
Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή
Όταν βγήκα από το σινεμά, είχα μια σκέψη στο μυαλό μου, που υποθέτω θα ήταν και στο μυαλό των περισσότερων που είδαν τον Joker. Αν υπάρχει έστω και μια σκηνή στην ταινία για την οποία ο Χοακίν Φίνιξ δεν δικαιούται ένα Όσκαρ. Το σκοτεινό αριστούργημα του Τοντ Φίλιπς- που συμμετείχε στην συγγραφή του σεναρίου και σκηνοθέτησε την ταινία- είναι μια κατάδυση στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, στο όριο εκείνο που η ζωή είτε συντρίβει έναν άνθρωπο, είτε τον μετατρέπει σε κάτι άλλο. Αλλές φορές Άγγελο και άλλες φορές Δαίμονα.
Είναι όμως και μια ευκαιρία για ένα εκπληκτικό ρεσιτάλ ηθοποιίας για τον Χοακίν Φίνιξ, διάρκειας σχεδόν δυο ωρών. Με το πλεονέκτημα ενός προσώπου που του δίνει μεγάλες εκφραστικές δυνατότητες, ένα πρόσωπο “δραματικό” ανάλογο με εκείνο που διέθετε κάποτε ο Λώρενς Ολίβιε, ο Χοακιν Φίνιξ, σαν ένας χαμελέων της υποκριτικής μετατρέπεται άλλοτε σε ένα παλιάτσο που τον έχει συντρίψει η ζωή και άλλοτε σε στοργικό γιο, ΄ή σε απειλητικό τιμωρό, ή σε απελευθερωμένο δαίμονα που καταστρέφει τους καταστροφείς της κοινωνίας.
Και ανάμεσα σ` αυτά να παρεμβάλεται εκείνο το σπαραχτικό και αντριχιαστικό γέλιο του, κάτι ανάμεσα σε γέλιο και κλάμα, μία “βλάβη” ψυχική που του κληρονόμησε η πορεία της ζωής του και τα τραύματα που διαμόρφωσαν την ύπαρξη του. Μιας ύπαρξης που τον κάνει να ανρωτιέται αν πραγματικά υπάρχει. Και γι αυτόν τον κατατρεγμένο της ζωής η “ύπαρξη” γεννιέται μόνο όταν γίνεται ο ίδιος τιμωρός αυτών που τον έφεραν στα άκρα. Για να διαπράξει αυτό που ξεχωρίζει τον κατατρεγένο από τον τιμωρό. Τον φόνο. Τον φόνο που τον μετατρέπει σε Joker.
Η ταινία του Τοντ Φίλιπς, εκτός από ένα θαυμάσιο όχημα για να αναπτύξει το ταλέντο του ο Χοακίν Φίνιξ είναι και ένα σχόλιο για την σύγχρονη πραγματικότητα και για την απόγνωση που δημιουργεί η αδιαφορία. Η σημερινή εποχή έτσι όπως διαμορφώθηκε από τις αλλεπάλληλες οικονομικές και άλλες κρίσεις, έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό της τις τεράστιες ανισότητες αλλά έχει αναδέιξει και μια άλλη θανάσιμη “αξία” για τις σύγχρονες κοινωνίες. Γιατί αν η δεκαετία του πενήντα είχε σαν χαρακτηριστικό της την απεξάρτηση από τους γονείς, η δεκαετία του εξήντα την σεξουαλική απελευθέρωση, η δεκαετία του εβδομήντα τον χιπισμό και η δεκαετία του ογδόντα την απληστία, η σύγχρονη εποχή έχει ένα άλλο χαρακτηριστικό που σκάβει τα θεμέλια της κοινωνίας. Την Αδιαφορία. Όλοι μας ενδιαφερόμαστε για το τι συμβαίνει στον εαυτό μας, αλλά ελάχιστα για το τι συμβαίνει στους άλλους. Και όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κανείς και όσο πιο “τακτοποιημένος” είναι στην δική του ζωή, τόσο μεγαλύτερη η αδιαφορία του για τους άλλους. Η ταινία του Τοντ Φίλπς καταλήγει σε μια προειδοποίηση. Αυτό που παραμονεύει στο βάθος, αυτό για το οποίο προειδοποιούν οι κοινωνιολόγοι αλλά και η γώση της Ιστορίας, δεν είναι άλλο από την Έκρηξη. Όταν ο Joker μεταρέπεται από θύμα σε θύτη, αυτό που αισθάνεται για τα θύματα του δεν είναι η ενοχή ή έστω η χαρά του τιμωρού που εκδικείται για όσα υπέφερε. Είναι η αδιαφορία που συνοδεύεται και από μια ωραία χορευτική φιγούρα. Την ίδια αδιαφορία που έδειχναν εκείνοι για την δική του ζωή, αισθάνεται κι εκείνος για τον θάνατό τους.“Πήρες αυτό που σου άξιζε” είναι η φράση που λέει στα θύματα του, χωρίς άλλο συναίσθημα. Και ο φόνος είναι αυτό που τον κάνει όχι μόνο να αισθάνεται ότι υπάρχει, αλλά γίνεται σύνθημα και έμβλημα για μια οργισμένη κοινωνία.
Ο Joker όμως είναι και το πεδίο που αναμετριούνται και δυο εμβληματικοί ηθοποιοί. Ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, που ήταν ο πιο μεγάλος ηθοποιός της γενιάς του και Χοακίν Φίνιξ που αναδεικνύεται στον καλύτερο ηθοποιό της δικής του γενιάς. Η σύγκριση δεν μπορεί να γίνει άμεσα όμως καθώς ο ρόλος του Ντε Νίρο είναι μάλλον άχαρος. Είναι όμως χαρακτηριστική η σύγκρουση που είχαν στην διάρκεια των γυρισμάτων όταν ο Ντε Νίρο να διαβαστεί από λους μαζί τους συντελεστές της ταινίας ώστε να καταλάβουν τους ρόλους τους και να τους διαμορφώσουν μαζί, ενώ ο Φίνιξ επέμενε να διαμορφώσει μόνος του τον ρόλο του. Και το αποτέλεσμα μάλλον τον δικαίωσε.
Το σενάριο της ταινίας είναι και ένα υπόδειγμα σεναριακής γραφής και διαμόρφωσης της πορείας ενός χαρακτήρα που οι συνθήκες της ζωής του τον μετατρέπουν σε έναν θανατηφόρο “δαίμονα”.
“Η κοινωνία προετοιμάζει το έγκλημα. Ο εγκληματίας το διαπράττει” είναι η φράση – κλειδί του Victor Hugo από το αριστούργημά του, οι Άθλιοι. Μπορεί να γράφτηκε σε προηγούμενο αιώνα, ωστόσο είναι πιο διαχρονικό από ποτέ. Ένα απόφθεγμα που κυρίευσε το μυαλό μου ενώ παρακολούθησα την ταινία Joker και την ερμηνεία του μοναδικού Χοακίν Φοίνιξ.
«Είναι η έντυπωση μου ή έχει ξεφύγει η κατάσταση στον κόσμο;» λέει
-«Υπάρχει ένταση…», λέει η ψυχίατρος.
Την εμβληματική φιγούρα του Joker την γνωρίζουμε, από τις προηγούμενες ταινίες που ανήκαν στην κατηγορία των κόμιξ και όπως ερμήνευσε τον ρόλο χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις ο Τζακ Νίκολσον , μια και ο χαρακτήρας που υποδύθηκαν και ο ένας και ο άλλος σε δυο προηγούμενες εκδοχές του χαρακτήρα ήταν μονοδιάστατος και χωρίς “εσωτερικότητα”. Ένας μάλλον “χάρτινος” κακός. Η ερμηνεία του Χηθ Λέτζερ στον “Σκοτεινό Ιππότη”- που του έφερε και ένα μετά θάνατον Όσκαρ- ήταν η έμπνευση για την καινούργια τραγική φιγούρα του Joker. Έτσι ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Τόντ Φίλιπς έγραψε με τον Σκοτ Σίλβερ μια ιστορία που μας δίνει νέα δεδομένα, που θα οδηγήσει όπως όλα δείχνουν και σε αρκετές υποψηφιότητες στα Όσκαρ.
Ο Άρθουρ είναι ο γνωστός σε όλους μας Joker. Αυτό ήταν το κανονικό του όνομα. Ένας νέος με σοβαρά προβλήματα, περίεργη εμφάνιση και ένα γέλιο που του έρχεται ξαφνικά κι οφείλεται σε κάποια εγκεφαλική πάθηση. Μένει με την μητέρα του, η οποία συνεχώς του λέει ότι γεννήθηκε «για να κάνει τους άλλους να γελούν». Εκείνος εργάζεται ως κλόουν και όνειρό του είναι να κάνει καριέρα ως stand-up comedian. Καθημερινά πέφτει θύμα ψυχολογικού bullying, αλλά και σωματικών επιθέσεων. Ο κρατικός μηχανισμός δεν τον βοηθά αρκετά στα θέματα υγείας που αντιμετωπίζει. Είναι ένα αντιπροσωπευτικό θύμα της κοινωνίας δίχως διεξόδους διαφυγής.
“I just hope my death makes more sense than my life.”
«Ελπίζω ο θάνατός μου να έχει μεγαλύτερο νόημα (αξία) από τη ζωή μου.» λέει στον εαυτό του. ( Με ελληνική μετάφραση στους υπότιτλους : «Ελπίζω νεκρός να μαζέψω περισσότερα κέρματα από ότι ζωντανός.» )
(Μπορείτε να δείτε εδώ κάποια λόγια του Άρθουρ : Joker New Movie Quotes )
Ο Άρθουρ, λοιπόν, είναι ένας δυστυχισμένος άνθρωπος που παλεύει να μαζέψει τα κομμάτια του, να κρύψει την ντροπή που νιώθει για την κατάστασή του. Για ό,τι του συμβαίνει είναι ο μόνος που δεν ευθύνεται.
Είναι ενας καλος άνθρωπος που φροντίζει την ανήμπορη μητέρα του παρά τα δικά του σοβαρά προβλήματα.Δεν θέλει να στενοχωριέται η μάνα του και της δίνει διαρκώς κουράγιο λέγοντας της ότι με τα κείμενα που γράφει θα κερδίσει χρήματα.Μέσα του έχει αγάπη, ίσως γιατί πήρε αγάπη από τη μάνα του – παρόλο που ο μεγιστάνας πατέρας του δεν τον αναγνώρισε ποτέ. Δικαιολογεί ακόμα και όσους τον χτυπούν στον δρόμο. «Πιτσιρίκια ήταν. Δεν έπρεπε να το κάνω θεμα.»
Προσπαθεί να δώσει γελιο στους άλλους. Από το παιδακι που βαριέται στο λεωφορείο, ή την κουρασμένη μόνη -μητέρα γειτόνισσά του. Η μεταμόρφωσή του ξεκινά σταδιακά μόλις ένας συνάδελφος του του δίνει όπλο. Αρχικά, αρνείται να το δεχθεί καθώς δεν θέλει να κάνει κάτι παράνομο . «Απαγορεύεται να οπλοφορώ.» λέει. Ο κόσμος όμως τον απορρίπτει συνεχώς, κοροϊδεύοντας τον για την ιδιαιτερότητά του. «Οι άλλοι δεν νιώθουν καλά κοντά σου. Σε βρίσκουν περίεργο.» Είναι φράσεις που διαρκώς αντηχούν στα αυτιά του.
«Ψυχική Διαταραχή- Οι άνθρωποι περιμένουν να συμπεριφέρεσαι λες και δεν την έχεις..» γράφει στις σημειώσεις του κι έχει απόλυτο δίκιο. Γιατί η κοινωνία δεν προσαρμόζεται σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση ανθρώπου; Γιατί θα πρέπει να εμφανιζόμαστε όλοι με το ίδιο προσωπείο λες και αυτό είναι μόνο το καθώς πρέπει και σωστό ; Και σε τελική ανάλυση, τι είναι σωστό και τι όχι;
«Είσαι καμένο χαρτί και ψεύτης. Απολύεσαι.»του λέει το αφεντικό του. Ο Άρθουρ σπάει.
«Δεν θέλω να νιώθω τόσο χάλια πια» είναι η φράση-κλειδί που οδηγεί στην μεταμόρφωση του.
Και αυτό συμβαίνει όταν τρεις επιφανείς νεαροί «κύριοι» τον ρίχνουν κάτω μέσα στο μετρό και τον χτυπούν ανελέητα. Εκείνος ξεσπά για πρώτη φορά. αναγκάζεται να διαπράξει έγκλημα για να προστατέψει τον εαυτό του κι αλλάζει. Γίνεται ένας άλλος άνθρωπος. Παύει να είναι το καλό παιδί που δεν αντιδρά στα ερεθίσματα που του δίνουν οι άλλοι. Σαν να αποκτά αυτοπεποίθηση κι ενηλικιώνεται απότομα. Αυτομάτως σκέφτεται όλα όσα θα επιθυμούσε να κάνει. Ακόμα φανταζεται ότι κάνει ερωτα με την γειτόνισσα του που τον γοητεύει καιρό, αλλά δεν τολμούσε να της πει.
«Αυτός που κρύβεται πίσω από μια μάσκα μπορεί να διαπράξει έγκλημα.» Λέει στην τηλεόραση συνάδελφος εκείνων που σκότωσε ο Άρθουρ. Το ερώτημα όμως είναι ποια είναι η μάσκα στην πραγματικότητα; Του κλόουν ή των «καθώς πρέπει» ανθρώπων που κυκλοφορούν και είναι δήθεν; Γιατί οι πιο επικίνδυνοι κρύβονται πίσω από το προσωπείο τους που τους κάνει αποδεχτούς από την κοινωνία.
Ο ´Αρθουρ ένιωθε αόρατος πριν, όντας καλός. Βλέπει ότι τον προσέχουν μετά το έγκλημα, κι ας είναι κακή πράξη. Τον εξιτάρει που παντου τον αναζητούν κι ότι έχει φέρει τεράστια αναστάτωση παντού. Αυτό το προτιμά γιατί νιώθει ότι έχει πάρει τη ζωή στα χέρια του, ότι έχει δύναμη. Κι ας πρόκειται για κακές πράξεις.
«Kill the rich» γράφουν οι εφημερίδες και εκείνος απολαμβάνει.
«Είσαι η μόνη μας ελπίδα για εμένα και το γιο μας» γράφει η μητέρα του στον πάμπλουτο πατέρα του που δεν δέχθηκε ποτέ το γιο του. Μόνο το παιδί του από την σύζυγο του αποδέχεται και μεγαλώνει στο ανάκτορό του. Κι ενώ ποτέ δεν απαντά σε εκείνους, υπόσχεται ότι θα βοηθήσει τον κόσμο με τη δύναμή του.
«Είμαι η μόνη τους ελπίδα» λέει εκείνος ο στυγνός κεφαλαιοκράτης που αδιαφορεί για τους συνανθρώπους του στην Γκόθαμ City.
«Είσαι υιοθετημένος από τη μάνα σου» του λέει ψέματα ο πατέρας του που έφτασε μέχρι το σημείο να κλείσει την μητέρα του σε ψυχιατρείο ώστε να μην αποκαλυφθεί ότι ο Άρθουρ είναι γιος του.
«Λίγη ζεστασιά και αγκαλιά από εσένα μπαμπά. Τίποτα άλλο δεν θέλω. Τι εχετε πάθει όλοι και με απορρίπτετε;» λέει ο Άρθουρ όταν ο πατέρας του όχι μόνο τον απορρίπτει, αλλά το χτυπά και απειλεί να το σκοτώσει αν τον ξαναπλησιάσει.
Βλέπουμε την απίστευτη σκηνη όπου μπαίνει μέσα στο ψυγείο του σπιτιού του. Μια καθαρά συμβολική κίνηση. Τίποτα πια δεν τον αγγίζει. Ούτε καν η παγωνιά.
«Δεν έχω νιώσει χαρά ούτε μια μέρα στη ζωή μου» λέει στη μάνα του σκοτωνόντάς την. Με αυτήν την κίνησή του έχει την ψευδαίσθηση ότι έτσι θα διώξει ό,τι μαυρίζει τη ζωή του, αλλά συγχρόνως και σε ένα φροϋδικό επίπεδο, σκοτώνει το πρότυτπο της μάνας που τον έφερε σε έναν κόσμο για να ζήσει την μοίρα του περηφρονημένου.
Τα media και η εκμετάλλευση του ανθρώπινου δράματος κάνουν την εμφάνισή τους στην ταινία. Ένας γνωστος κωμικος θέλει να παρουσιάσει τον ´Αρθουρ στην τηλεοπτική εκπομπή του, όχι για να αναδείξει το ταλέντο του αλλά για να τον διακωμωδήσει. Με αυτόν τον τρόπο τα νούμερα της τηλεθέασης θα εκτοξευθούν.
Εκεί φτιάχνει το δικό του ανατρεπτικό show λέγοντας και κάνοντας τα μη αναμενόμενα…
«Δεν είχα τύψεις που ξέσπασα δε κάποιους.» είπε ανάμεσα σε άλλα, αποκαλύπτοντας ότι εκείνος σκότωσε τους τρεις ανθρώπους στο μετρό.
«Τίποτα δεν με αγγίζει πια. Το σύστημα που ξέρει τόσα πολλά αποφασίζει τι είναι σωστό και τι όχι.»
«Αν πέθαινα εγώ κάνεις δεν θα ενδιαφεροταν. Ενώ για αυτούς …»
«Ήθελες να με κοροϊδέψεις… Παίρνεις ό,τι αξίζει» λέει στον παρουσιαστή και μετά τον σκοτώνει. Και μαζί του όλους εκείνους που τον αδίκησαν.
Αναρχία επικρατεί παντού. Ο Άρθουρ γίνεται κάτι σαν ηγέτης των αδικημένων και καταπιεσμένων της πόλης. Όλοι θέλουν να εξαφανίσουν τους πλούσιους. Την στιγμή που απεγκλωβίζουν τον Joker από την αστυνομική κλούβα κι εκείνος έχει χάσει τις αισθήσεις του, κάποιοι δολοφονούν τον πατέρα του μαζί με τη γυναίκα του. Κι αυτό μπροστά στα μάτια του ανηλίκου γιου τους.
Ο Άρθουρ είναι σαν να παίρνει πνοή με αυτό και ανοίγει τα μάτια του. Μπαίνει σε ψυχιατρείο. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι ότι κατάφερε για πρώτη ίσως φορά στη ζωή του να τον προσέξουν οι άλλοι. Νιώθει δικαιωμένος που δεν χρειάζεται να κρυφτεί πίσω από κανένα προσωπείο. Ούτε του Joker ούτε των δήθεν αυτής της κοινωνίας…
Και ενώ παρακολουθούμε το τέλος της ταινίας, ένα είναι σίγουρο. Οι σεναριογράφοι έχουν ήδη βάλει τις βάσεις για τον επόμενο Joker…
Διαβάστε περισσότερα εδώ: klik.gr
Διαβάστε επίσης
