Ρήσεις

Albert Camus: Για να είμαστε ευτυχισμένοι, πρέπει να μη μας απασχολούν πολύ οι άλλοι.


Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή

Albert Camus. Ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους και συγγραφείς του 20ου αιώνα.Έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό από τα μυθιστορήματά του «Ο Ξένος» και «Η Πανούκλα», τα θεατρικά του έργα «Καλιγούλας» και «Οι Δίκαιοι» αλλά και στα φιλοσοφικά του δοκίμια «Ο Μύθος του Σίσυφου» και «Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος».

Τιμήθηκε το 1957 με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Είναι κάποιες σκέψεις που όσα χρόνια κι αν περάσουν, παραμένουν διαχρονικές και επίκαιρες… Μια τέτοια περίπτωση είναι το λογοκριμένο μανιφέστο του Αλμπέρ Καμύ , που γράφτηκε λίγο μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1939.

Ας γυρίσουμε λοιπόν πολλά χρόνια πίσω… Στο 1939, λίγο μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Εκείνη την εποχή, η λογοκρισία του Τύπου ήταν ήδη γεγονός στη Γαλλία. Ο βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Γάλλος συγγραφέας, Αλμπέρ Καμύ, συντάσσει ένα κείμενο που δέχτηκε πολλές κριτικές,  καθώς καλούσε τους δημοσιογράφους να παραμείνουν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι.

Σκόπευε να το δημοσιεύσει στις 25 Νοεμβρίου του 1939, στην εφημερίδα Le Soir Republicain που ο ίδιος εξέδιδε στο Αλγέρι.

Ωστόσο, το συγκεκριμένο μανιφέστο, λογοκρίνεται και παραμένει αδημοσίευτο για πολλά χρόνια. Τέσσερα χρόνια πριν, την άνοιξη του 2012, το φέρνει στο φως η εφημερίδα Le Monde.

Ο Αλμπέρ Καμύ καταγγέλλει την παραπληροφόρηση που δηλητηριάζει τη Γαλλία εκείνης της εποχής. “Διαύγεια, άρνηση, ειρωνεία και επιμονή” θεωρεί πως είναι τα μέσα για να παραμείνει ένας δημοσιογράφος ανεξάρτητος.

Μπορεί να έχουν περάσει 78 χρόνια από τότε… Το τετράπτυχό του,  αποτελεί πραγματικό υπόδειγμα δημοσιογραφίας.

Ακολουθούν κάποια 42 από τα κορυφαία αποφθέγματά του…

  1. Είναι προτιμότερο να ζω τη ζωή μου σαν να υπάρχει Θεός και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι δεν υπάρχει παρά να ζω τη ζωή μου σαν να μην υπάρχει και να πεθάνω για να ανακαλύψω ότι υπάρχει.
  2. Μη βαδίζεις μπροστά μου γιατί μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μη βαδίζεις πίσω μου γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω. Βάδιζε πλάι μου και γίνε ο σύντροφός μου.
  3. Η πραγματική γενοκτονία απέναντι στο μέλλον είναι να τα δίνεις όλα στο παρόν.
  4. Μπορείς να κρίνεις το χαρακτήρα ενός άντρα παρατηρώντας την όψη της γυναίκας του.
  5. Από το κουτί της Πανδώρας όπου βρίσκονταν πλήθος τα κακά της ανθρωπότητας, οι Έλληνες άφησαν την ελπίδα να βγει τελευταία από τα άλλα, σαν το πιο τρομερό από όλα. Δε γνωρίζω πιο συγκινητικό συμβολισμό. Γιατί η ελπίδα, αντίθετα απ` ο,τι  πιστεύουμε, ισοδυναμεί με παραίτηση. Και ζω σημαίνει δεν παραιτούμαι.
  6. Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας.
  7. Γοητεία είναι ένας τρόπος να παίρνεις την απάντηση «ναι», χωρίς να έχεις κάνει κάποια ξεκάθαρη ερώτηση.
  8. Η παγίδα του μίσους είναι ότι σε δένει με τον χειρότερο εχθρό σου. Στη μέση του χειμώνα, ανακάλυψα τελικά ότι μέσα μου υπάρχει ένα αόρατο καλοκαίρι.
  9. Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική.
  10. Είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή μόνο αυτοί που δεν την έχουν ζήσει.
  11. Η πραγματική γενναιοδωρία προς το μέλλον έγκειται στο να τα δίνουμε όλα στο παρόν.
  12. Υπάρχουν κάποια πάθη τόσο δυνατά, που δεν μπορεί παρά να είναι αρετές.
  13. Αυτοί που γράφουν ξεκάθαρα έχουν αναγνώστες. Αυτοί που γράφουν δυσνόητα, έχουν σχολιαστές.
  14. Ο κόσμος όπου αισθάνομαι πιο άνετα, είναι ο Ελληνικός μύθος.
  15. Επαναστατώ άρα υπάρχω.
  16. Ο σκλάβος ξεκινά ζητώντας δικαιοσύνη και καταλήγει να περιμένει να φορέσει ένα στέμμα.
  17. Σε συγχωρούν για την ευτυχία σου και τα πλούτη σου μόνο αν τα μοιράζεσαι γενναιόδωρα.
  18. Το να αγαπάς ένα πλάσμα σημαίνει να έχεις αποδεχτεί να γερνάς μαζί του.
  19. Η ζωή μπορεί να είναι υπέροχη και συνταρακτική, αυτή είναι όλη η τραγωδία της. Χωρίς ομορφιά, αγάπη ή κίνδυνο, θα ήταν σχεδόν εύκολο να ζεις.
  20. Προπαντός όταν οι μέρες φαίνονται ατέλειωτες, είναι που αρχίζουν τα χρόνια να περνάνε γρήγορα.
  21. Αν πρόκειται να μου συμβεί κάτι, θέλω να είμαι εκεί.
  22. Στα τριάντα μου, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη, γνώρισα τη φήμη. Τώρα ξέρω περί τίνος πρόκειται. Μικροπράγματα.
  23. Να ζεις μέχρι δακρύων.
  24. Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα.
  25. Για να είμαστε ευτυχισμένοι, πρέπει να μη μας απασχολούν πολύ οι άλλοι.
  26. Να αυτοκτονήσω ή να κάνω καφέ;
  27. Τι είναι ένας επαναστάτης; Ένας άνθρωπος που λέει όχι.
  28. Σε τελευταία ανάλυση, χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσεις.
  29. Πρέπει να έχει κανείς έναν έρωτα, ένα μεγάλο έρωτα, για να του εξασφαλίζει άλλοθι στις αδικαιολόγητες απελπισίες που κυριεύουν όλους μας.
  30. Το σχολείο μας προετοιμάζει για τη ζωή σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει.
  31. Αγαπώ υπερβολικά τη χώρα μου για να είμαι εθνικιστής.
  32. Το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές.
  33. Η ανάγκη να έχεις πάντα δίκιο, σφραγίδα ενός χυδαίου πνεύματος.
  34. Δεν μου αρέσουν τα μυστικά των άλλων. Με ενδιαφέρουν όμως οι εξομολογήσεις τους.
  35. Έχουμε εξορίσει την ομορφιά. Οι Έλληνες είχαν πάρει τα όπλα γι’ αυτήν (από την «Εξορία της Ελένης», 1948)
  36. Οι άνθρωποι σπεύδουν να ασκήσουν κριτική για να μην κριθούν οι ίδιοι.
  37. Χωρίς δουλειά, η ζωή σαπίζει, αλλά όταν η δουλειά είναι άψυχη, η ζωή εκφυλίζεται και ξεψυχάει.
  38. Μια ένοχη συνείδηση έχει ανάγκη να εξομολογηθεί. Ένα έργο τέχνης είναι μια εξομολόγηση.
  39. Θα σου πω ένα μυστικό φίλε μου. Μην περιμένεις την Ημέρα της Κρίσης. Έρχεται κάθε μέρα.
  40. Ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που αρνείται να είναι αυτό που είναι.
  41. Ακόμα κι όταν κάποιος είναι πεπεισμένος για την απελπισία του, πρέπει να δρα σαν να ελπίζει. Ή να αυτοκτονεί. Ο πόνος δεν δίνει δικαιώματα.
  42. Ο ελεύθερος Τύπος μπορεί να είναι είτε καλός είτε κακός, αλλά χωρίς ελευθερία, είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο Τύπος δεν μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από κακός.

Αlbert Camus, 1939

“Είναι δύσκολο σήμερα να θίγει κανείς το ζήτημα της ελευθερίας του Τύπου, χωρίς να χαρακτηρίζεται εκκεντρικός ή να κατηγορείται πως είναι η Μάτα Χάρι ή ο ανιψιός του Στάλιν.

Ωστόσο, αυτή η ελευθερία δεν αποτελεί παρά μόνον ένα από τα πρόσωπα της ελευθερίας συνολικά και θα μπορούσε να καταλάβει κανείς εύκολα την επιμονή μας στην υπεράσπισή της, εφόσον παραδεχτεί ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να κερδίσουμε πραγματικά τον πόλεμο.

Σαφώς, η ελευθερία έχει τα όριά της — τα οποία πρέπει να γίνονται παραδεκτά, με ελεύθερο όμως τρόπο.

Παρά τα εμπόδια που αντιμετωπίζει σήμερα η ελευθερία της σκέψης, έχουμε πει ό,τι έπρεπε να λεχθεί και το λέμε ακόμα και, κατά κόρον, θα τολμήσουμε να εκφράσουμε ό,τι μπορεί να εκφραστεί.

Συγκεκριμένα, τίποτα δεν μας τρομάζει τόσο, ούτε ο ίδιος ο μηχανισμός της λογοκρισίας που μας έχει επιβληθεί, για παράδειγμα, όσο το γεγονός ότι οι Γάλλοι λογοκριτές απαγορεύουν να δημοσιευτούν τα κείμενά μας στη Soir Republicain.

Η εφημερίδα μας βασίζεται λοιπόν εν πολλοίς στη διάθεση και στις ικανότητες ενός ανθρώπου, κι αυτό αποδεικνύει τον μεγάλο βαθμό στον οποίο έχουμε παραμείνει ανεπηρέαστοι.

Ένα από τα σπουδαιότερα παραγγέλματα μιας αξιοπρεπούς αντίληψης σαν κι αυτή είναι ποτέ να μην αναλώνεται σε ατελέσφορους κλαυθμούς για ένα καθεστώς που δεν μπορούμε πλέον να αποφύγουμε.

Το ερώτημα στη Γαλλία σήμερα δεν είναι πώς θα διαφυλάξουμε τις ελευθερίες του Τύπου — είναι να αναζητήσουμε πώς, με δεδομένη την καταπίεση των ελευθεριών αυτών, ένας δημοσιογράφος θα παραμείνει ελεύθερος. Το ερώτημα δεν αφορά πλέον καμία συλλογικότητα. Αφορά το άτομο.

Αυτό που δικαίως πασχίζουμε να εκφράσουμε εδώ είναι οι συνθήκες και τα μέσα με τα οποία εν καιρώ πολέμου, αλλά και καταναγκασμού, η ελευθερία όχι μόνο μπορεί να προστατευτεί αλλά και να εκφραστεί.

Τα μέσα αυτά είναι τέσσερα: η διαύγεια, η άρνηση, η ειρωνεία και η επιμονή.

Η διαύγεια προϋποθέτει την αντίσταση στο δέλεαρ του μίσους και στη μοιρολατρεία. Το απαύγασμα των εμπειριών της ευρωπαϊκής πολιτικής των τελευταίων ετών μάς αποδεικνύει ότι τα πάντα μπορούν να αποφευχθούν. Ο ίδιος ο πόλεμος, που είναι ένα ανθρώπινο φαινόμενο, θα μπορούσε να αποφευχθεί ή να σταματήσει ανά πάσα στιγμή από ανθρώπινα μέσα.

Αρκεί να γνωρίζουμε την ιστορία των τελευταίων ετών της ευρωπαϊκής πολιτικής για να βεβαιωθούμε ότι ο πόλεμος έχει αίτια αποφευκτά. Η καθαρή αυτή οπτική των πραγμάτων αποκλείει το τυφλό μίσος και την απελπισία.

Ένας ελεύθερος δημοσιογράφος το 1939 δεν απελπίζεται και μάχεται γι` αυτά που θεωρεί σωστά σαν η δράση του να μπορούσε να επηρεάσει την εξέλιξη των γεγονότων. Δεν εκδίδει τίποτε που θα μπορούσε να διεγείρει το μίσος ή να αναμοχλεύσει την απελπισία. Όλα αυτά είναι στη βούλησή του.

Αντιμετωπίζοντας τη θύελλα της ανοησίας είναι εξίσου απαραίτητο να προτάξουμε ορισμένες αρνήσεις. Όλοι οι περιορισμοί του κόσμου δεν μπορούν να κάνουν ένα καθαρό πνεύμα ανήθικο.

Αντίστοιχα, λοιπόν, γνωρίζοντας τον μηχανισμό με τον οποίο αντλούνται πληροφορίες, είναι εύκολο να επιβεβαιώνουμε την αυθεντικότητα μιας είδησης.

Ένας ανεξάρτητος δημοσιογράφος πρέπει να δίνει εκεί όλο το βάρος της προσοχής του. Κι αν κατά πάσα πιθανότητα δεν μπορεί να μιλήσει για όσα θέλει, μπορεί ωστόσο να μην πει πράγματα που δεν πιστεύει ή που θεωρεί αναληθή.

Και μια ελεύθερη εφημερίδα κρίνεται από αυτά που γράφονται αλλά και από αυτά που δεν γράφονται. Αυτή η αρνητική ελευθερία είναι μακράν η σημαντικότερη όλων, εφόσον μπορούμε να τη χειριστούμε.

Επειδή αυτή προετοιμάζει τον ερχομό της πραγματικής ελευθερίας.

Εν συνεχεία, μια ανεξάρτητη εφημερίδα δίνει την προέλευση των πληροφοριών της, βοηθά το κοινό να τις αξιολογήσει, απαρνιέται την προπαγάνδα, απαλείφει τις ύβρεις, αποσοβεί με σχόλια την ομοιομορφία των πληροφοριών, εν συντομία αναζητά την αλήθεια στο μέτρο του ανθρωπίνως δυνατού.

Το μέτρο αυτό, όσο σχετικό και αν είναι, επιτρέπει, τουλάχιστον, να απαρνηθεί κανείς αυτό που καμιά άλλη δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί να κάνει αποδεκτό: να υπηρετεί το ψέμα.

Ερχόμαστε τώρα και στην ειρωνεία. Μπορούμε να θέσουμε ως αρχή ότι ένα πνεύμα που έχει τη θέληση και τα μέσα να επιβάλλει τον εξαναγκασμό αντιστέκεται στην ειρωνεία.

Ας δούμε τον Χίτλερ, για να πάρουμε ένα παράδειγμα μεταξύ άλλων, ο οποίος δεν χρησιμοποιεί τη σωκρατική ειρωνεία. Απομένει, λοιπόν, η ειρωνεία ένα όπλο άνευ προηγουμένου ενάντια στους υπερβολικά ισχυρούς. Συμπληρώνει την άρνηση όσο είναι εφικτό, όχι μόνον απορρίπτοντας ό,τι είναι ψευδές, αλλά και τονίζοντας συχνά ό,τι είναι αληθές.

Ένας ελεύθερος δημοσιογράφος το 1939 δεν τρέφει ψευδαισθήσεις σχετικά με την ευφυΐα αυτών που τον καταπιέζουν. Είναι απαισιόδοξος σε ότι αφορά τον άνθρωπο. Μια αλήθεια που διακηρύσσεται με δογματικό τόνο λογοκρίνεται εννέα στις δέκα φορές. Η ίδια αλήθεια εφόσον ειπωθεί σε ευχάριστο τόνο, μόνον πέντε στις δέκα φορές.

Αυτό αποδεικνύει με αρκετή ακρίβεια τις δυνατότητες της ανθρώπινης ευφυΐας. Εξηγεί, επίσης, γιατί γαλλικές εφημερίδες όπως η Le Merle ή η Le Canard enchaine μπορούν να δημοσιεύουν συχνά γενναία άρθρα σαν και αυτά που ξέρουμε. Επομένως, ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος του 1939 είναι απαραίτητα ειρωνικός, ακόμα και παρά τη θέλησή του.

Αλλά η αλήθεια και η ελευθερία είναι απαιτητικές ερωμένες, γι` αυτό και έχουν λίγους εραστές.

Η νοοτροπία αυτή η οποία ορίστηκε λιτά, δεν μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα χωρίς ένα minimum επιμονής. Είναι αρκετά τα εμπόδια της ελευθερίας της έκφρασης. Δεν είναι όμως τόσο αυστηρά ώστε να μπορούν να αποθαρρύνουν το πνεύμα.

Επειδή οι απειλές, οι καθαιρέσεις, οι διώξεις επιφέρουν γενικώς στη Γαλλία το αντίθετο αποτέλεσμα από το προσδοκώμενο.

Πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι είναι εμπόδια που αποθαρρύνουν: η επιμονή στην ανοησία, η οργανωμένη ατολμία, η επιθετική ηλιθιότητα, και ούτω καθ` εξής. Εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο εμπόδιο επί του οποίου οφείλουμε να θριαμβεύσουμε. Η επιμονή εδώ είναι η απόλυτη αρετή. Κατά έναν παράδοξο μα αληθινό τρόπο, βρίσκεται στην υπηρεσία της αντικειμενικότητας και της ανοχής.

Ιδού λοιπόν ένα σύνολο κανόνων για να διασώσουμε την ελευθερία στο μέσο του καταναγκασμού.

Και μετά, θα ρωτήσεις; Μετά;

Δε θα είμαστε τόσο καταπιεσμένοι. Αν μόνος κάθε Γάλλος θα ήθελε να διατηρήσει στη σφαίρα του όλα όσα θεωρούσε σωστά και δίκαια, αν ήθελε να βοηθήσει από τη δική του αδύναμη θέση στην περιφρούρηση της ελευθερίας, να αντισταθεί στην εγκατάλειψη και να κάνει γνωστή τη βούλησή του, τότε και μόνο τότε αυτός ο πόλεμος θα κερδηθεί, με τη βαθύτερη σημασία της λέξης.

Ναι, είναι συχνό το φαινόμενο από το υπερασπιστικό σώμα μόνο ένα ελεύθερο πνεύμα να μπορεί να αντιληφθεί την ειρωνεία του.

Τι ευχάριστο μπορεί να βρει κανείς μέσα σε έναν κόσμο που φλέγεται;

Αλλά αυτή ακριβώς είναι η αρετή του ανθρώπου, να αντιστέκεται απέναντι σε ό,τι τον ακυρώνει. Κανείς δεν θα ήθελε να ξαναζήσει μέσα σε 25 χρόνια τη διπλή εμπειρία του 1914 και του 1939.

Πρέπει λοιπόν να επιμείνουμε σε μία μέθοδο που είναι ακόμη νέα, τη δικαιοσύνη και τη γενναιοδωρία.

Αλλά αυτές δεν εκφράζονται παρά μόνον σε ψυχές ήδη ελεύθερες, παρά μόνον σε πνεύματα ήδη οξυδερκή.

Να διαμορφώνεις καρδιές και πνεύματα, να τα αφυπνίζεις συνεχώς, αυτός είναι ένας στόχος άλλοτε ταπεινός άλλοτε φιλόδοξος στον οποίο επιστρέφει ο ανεξάρτητος άνθρωπος.

Πρέπει να τον κρατήσουμε, χωρίς να κοιτάζουμε πια πίσω.

Η ιστορία θα είναι λιγότερο ή περισσότερο γεμάτη από τέτοιες προσπάθειες.

Αλλά αυτές θα έχουν γίνει.”

Διαβάστε περισσότερα εδώ:  klik.gr 

Διαβάστε επίσης


To Top